Tất tần tật về phái sinh và kinh ngiệm đầu tư chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán Phái sinh (CKPS) là một công cụ tài chính, trong đó giá trị của CKPS phụ thuộc vào giá trị của một hay nhiều loại tài sản cơ sở.

Chứng khoán Phái sinh được chia thành 04 loại chính:

• Hợp đồng Kỳ hạn (HĐKH); là thỏa thuận pháp lý giữa hai bên tham gia về việc mua và bán một loại tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước tại ngày thực hiện giao dịch.
• Hợp đồng Tương lai (HĐTL): là một dạng hợp đồng kỳ hạn đã được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch tại thị trường tập trung (Sở Giao dịch chứng khoán).
• Hợp đồng Quyền chọn (HĐQC): là thỏa thuận pháp lý trong đó một bên có quyền yêu cầu thực hiện và bên kia có nghĩa vụ phải mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở theo mức giá đã được xác định trước tại hợp đồng trong một khoảng thời gian hoặc tại một thời điểm nhất định trong tương lai.
• Hợp đồng Hoán đổi (HĐHĐ); là một thỏa thuận pháp lý trong đó hai bên cam kết hoàn đổi dòng tiền của một công cụ tài chính của một bên với dòng tiền của công cụ tài chính của bên còn lại trong một khoảng thời gian nhất định.

Ở Việt Nam thì có những sản phẩm phái sinh nào?

• Theo kinh nghiệm của các quốc gia đã phát triển thị trường phái sinh, Hợp đồng tương lai và Hợp đồng quyền chọn là những sản phẩm phái sinh phổ biến nhất. Tuy nhiên, Hợp đồng quyền chọn có những đặc điểm riêng biệt và cấu trúc sản phẩm phức tạp, khó tiếp cận với đại trà các nhà đầu tư trong giai đoạn đầu. Trong khi đó, nguyên tắc giao dịch Hợp đồng tương lai có nhiều nét tương đồng với giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở, phù hợp với tiêu chí về tính đơn giản của việc thiết kế sản phẩm, cũng như mức độ dễ tiếp cận với công chúng đầu tư. Do đó, Hợp đồng tương lai được lựa chọn làm loại sản phẩm phái sinh đầu tiên được triển khai tại Việt Nam.
• Để từng bước giúp nhà đầu tư làm quen với công cụ đầu tư mới, trong giai đoạn đầu vận hành thị trường sẽ đưa ra 02 sản phẩm Hợp đồng tương lai cơ bản bao gồm: hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu (VN30) và hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ. Các sản phẩm Hợp đồng tương lai và Chứng khoán phái sinh khác trên các loại tài sản cơ sở sẽ được ra đời khi điều kiện thị trường phù hợp.

Hợp đồng tương lai chỉ số VN30

Là hợp đồng dựa trên điểm số của 30 mã cổ phiếu có vốn hóa lớn nhất TTCK Việt Nam. Hợp đồng tương lai chỉ số được đáo hạn theo hình thức thanh toán tiền theo quy chế do Tổng Công ty Lưu ký Chứng khoán Việt Nam ban hành. HĐTL bao gồm 4 loại chính là: VN30F1M, VN30F2M, VN30F1Q, VN30F2Q.

Những lợi ích khi giao dịch CKPS?

• Về công cụ đầu tư, CKPS cung cấp cho khách hàng công cụ để phòng vệ rủi ro (nắm giữ đồng thời tài sản cơ sở và CKPS để trung hòa biến động giá), đầu cơ (“đặt cược” vào chiều biến động lên hoặc xuống của tài sản cơ sở) và đầu tư chênh lệch giá (1 số sản phẩm CKPS được định giá sai).
• Cách thức giao dịch trên thị trường phái sinh về cơ bản giống trên thị trưởng cổ phiếu. Tuy nhiên, với tính chất linh hoạt của sản phẩm, nhà đầu tư giao dịch phái sinh sẽ được trải nghiệm một số tính năng khác như thực hiện bản không (vẫn không được phép trên thị trường cơ sở), giao dịch T + 0, chốt lãi/lỗ ngay trong ngày.
• Về tài chính, CKPS cho phép nhà đầu tư sử dụng hiệu quả nguồn vốn của mình khi nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ một phần tài sản nhưng được giao dịch với giá trị lớn gấp 7 – 10 lần giá trị ký quỹ.
• Ngoài ra, việc giao dịch CKPS trên thị trường tập trung như HNX và HOSE sẽ giúp nhà đầu tư hạn chế rủi ro đối tác, do các công cụ phái sinh được chuẩn hóa và cơ chế thanh toán được thực hiện thông qua Đối tác bù trừ trung tâm (là Trung tâm lưu ký chứng khoán) – đóng vai trò người bán đối với mọi người mua và người mua đối với mọi người bán.

Giao dịch CKPS như thế nào?

• Đầu tiên bạn cần mở một tài khoản chứng khoán (Link hướng dẫn mở tài khoản chứng khoán).
• Để giao dịch được anh chị cần nộp tiền từ trong tài khoản và ký quỹ tại VSD.

 

• Sau đó anh chị đặt lệnh mua bán như cổ phiếu cơ sở.
• Để tối ưu cho quá trình giao dịch CKPS VPS có riêng một ứng dụng Smart Pro (Link hướng dẫn giao dịch trên SmartPro)

Thế nào là “bán khống” hợp đồng tương lai?

“Bán khống” là hoạt động bán tài sản mà người bán khống không sở hữu. Khi thực hiện bán khống, người bán dự đoán giá tài sản sẽ giảm, do đó tài sản thường được “mượn” từ một người khác và bán với kỳ vọng sẽ mua lại trong tương lai với mức giá thấp hơn để thu được lợi nhuận.
Đối với thị trường cổ phiếu, nhà đầu tư chỉ được bán khi đã nắm giữ cổ phiếu trong tay. Tuy nhiên, đối với thị trường phái sinh, nếu nhà đầu tư có kỳ vọng giá tài sản cơ sở giảm trong tương lai, nhà đầu tư hoàn toàn có thể mở vị thế bán hợp đồng tương lai của tài sản cơ sở tương ứng ngay tại thời điểm hiện tại mà không cần sở hữu tài sản.

Thế nào là giao dịch T0

Hợp đồng tương lai (HĐTL) cho phép NĐT đóng mở vị thế trong ngày
Ví dụ: Nhà đầu tư mở vị thế mua vào lúc 10h45 sáng ngày 1/7/2022. Đến chiều cùng ngày Nhà đầu tư muốn chốt lời đối với vị thế này, Nhà đầu tư chỉ cần đặt lệnh bán để đóng vị thế.

Những lưu ý khi giao dịch CKPS

1. Mua bán liên tục
Nhà đầu tư có thể mua – liên tục để chốt lời – cắt lỗ mà không cần chờ đến ngày đáo hạn hợp đồng tương lai.

2. Giờ giao dịch
Thị trường phái sinh giao dịch sớm hơn thị trường cơ sở, mở cửa từ 8h45 phút sáng.

3.Ngày đáo hạn đầy biến động
Nhà đầu tư mới bắt đầu tham gia thị trường phái sinh không nên tham gia các phiên giao dịch đảo hạn hợp đồng bởi sự biến động biên độ lớn và rủi ro cao.

4. Nếu giữ hợp đồng tới hết phiên đáo hạn
Vào cuối phiên đáo hạn, nhà đầu tư được thanh toán lời lỗ bằng tiền dựa trên mức đóng của chỉ số VN30 INDEX.

5. Tìm hiểu kỹ và nắm rõ về lý thuyết liên quan
Từ đó hiểu rõ nguyên lý hoạt động, diễn biến giá của hợp đồng tương lai chỉ số.
Giúp lựa chọn mức giá mua/bán và thời điểm tham gia thị trường phù hợp.
Giảm thiểu các thiệt hại không đáng có khi xảy ra nhầm lẫn trong giao dịch.

6. Tham gia các tư vấn từ Đội ngũ ISG
Nhà đầu tư mới bắt đầu và có kinh nghiệm đều có thể liên hệ ngay cho đội ngũ tư vấn ISG để được hỗ trợ nhanh chóng về các sản phẩm CKPS cũng như phương pháp và chiến lược giao dịch CKPS.

7. Hiểu về VN30 INDEX và các cổ phiếu trong nhóm VN30 INDEX
Nắm rõ cách tính chỉ số sẽ giúp nhà đầu tư loại bỏ các nhiễu động không đáng kể đối với xu hướng dài hạn hơn của thị trường.
Nắm rõ tỷ trọng và xu hướng của các cổ phiếu trong rổ VN30 là lợi thế rất quan trọng trong việc dự báo và đo lường sự lành mạnh của thị trường.

8. Kiểm soát tâm lý khi giao dịch
Chiến thắng sự tham lam và sợ hãi của bản thân là một trong những phẩm chất quan trọng nhất của một nhà đầu tư thành công.

9. Không nên đặt lệnh quá xa mức chỉ số VN30 INDEX (độ lệch trên bảng được tính theo VN30 INDEX)
Độ lệch giá của hợp đồng tương lai so với chỉ số VN30 INDEX được biểu thị trên bảng giá.
Mua hợp đồng tương lai có mức giá quá cao so với VN30INDEX (>10 điểm) sẽ là trở ngại không nhỏ trong việc kiểm lợi nhuận của nhà đầu tư. Tương tự là khi bản hợp đồng tương lai với mức giá quá thấp so với giá lý thuyết.